Zoals dat gaat met infrastructurele megaprojecten, kenmerken de stappen ertussen zich vooral door lange radiostiltes. Met de IJmeerlijn is dat niet anders – eens in de zoveel jaar duikt er weer een update over deze gewenste railverbinding tussen Amsterdam en Almere via het IJmeer op, waarna het weer jaren stil blijft.
Op de site van de Vervoerregio Amsterdam vond ik tijdens het grasduinen weer zo’n min of meer verstopte update, waarin ditmaal de focus lag op onderzoek hoe de IJmeerlijn het beste aangesloten zou kunnen worden op het bestaande metronet. De beschikbare informatie is erg summier; wel kwam ik een infographic tegen waarin onderstaande afbeelding uitbeeldt welke alternatieven onderzocht zijn.
Uit het onderzoek (niet op de website beschikbaar) zou naar voren gekomen zijn dat de modellen B, D en (op de lange termijn) E als beste uit de bus komen. Model E gaat uit van een aansluiting op een eveneens nog aan te leggen Oost/Westlijn, waar het al sinds een laatste studie naar kosten en baten in 2017 stil over is. De modellen B en D zijn voor de ‘kortere’ termijn, omdat hierbij de IJmeerlijn aangesloten wordt op bestaande lijnen: de Oostlijn in model B en de Ringlijn in model D. De Geintak zou dan op respectievelijk de Ringlijn en de Oostlijn aansluiten – in beide modellen is de overstap tussen beide lijnen op station Van der Madeweg voorzien.
Beide modellen kenmerken zich niet alleen door hun volledige ontvlechting in een Noord/Zuidlijn, Oostlijn en Ringlijn, maar ook door een ingekorte Gaasperplastak. Uit de zeer schematisch afgebeelde alternatieven is niet eenduidig op te maken wat men met deze tak beoogt, maar een inkorting tot Van der Madeweg lijkt het meest voor de hand te liggen. Als dit in combinatie met een ontvlechting van de IJmeerlijn moet worden gerealiseerd, betekent dat dus een uitbouw tot vier sporen van het metrotraject tussen de stations Diemen Zuid en Van der Madeweg.
Hoe zou je zoiets zo optimaal mogelijk kunnen inpassen? Tijd om de fantasiemotor weer eens aan te slingeren en wat lijntjes op Google Maps te trekken. In mijn uitwerking ben ik uitgegaan van zo optimaal mogelijk ingerichte overstapmogelijkheden tussen de Gaasperplaslijn enerzijds en de Oostlijn en Ringlijn anderzijds, waarbij de crossplatformoverstap tussen beide laatste lijnen op Van der Madeweg ook intact blijft. Dat biedt een aantal mooie inpassingsuitdagingen, die ik in drie segmenten heb opgesplitst. Of het ook allemaal haalbaar is heb ik verder niet onderzocht – het gaat, zoals wel vaker, om het idee.
Diemen Zuid
De IJmeerlijn zal op het bestaande metronet aansluiten bij station Diemen Zuid. Momenteel is dit een eenvoudig eilandperron met één spoor per richting voor de Gaasperplastak aan weerszijden. In mijn uitwerking krijgt dit station een overstapfunctie die vergelijkbaar is met station Van der Madeweg: hier stappen reizigers over tussen de IJmeerlijn en de Gaasperplastak. Die overstap kan crossplatform worden ingericht door een nieuw eilandperron (groen op de afbeelding) ten zuiden van het bestaande (wit op de afbeelding) aan te leggen. De sporen van de Gaasperplastak moeten dan enigszins naar het zuiden afbuigen (rood) en liggen aan de binnenzijde van het uitgebreide station. De sporen van de IJmeerlijn (paars) liggen aan de buitenzijde.
Het zuidelijke spoor van de IJmeerlijn (van Amsterdam naar Almere) wordt middels een nieuw viaduct (witte lijnen) over de sporen van de Gaasperplastak en de sporen naar de werkplaats geleid. Het noordelijke spoor (van Almere naar Amsterdam) wordt zo ingepast dat het tussen het spoor van de werkplaats en het op het NS-net aansluitende spoor aantakt op het bestaande metronet. De bestaande sporenbundel in dit gebied kan daarmee gehandhaafd blijven. Ten westen van Diemen Zuid worden de sporen van de Gaasperplastak en de IJmeerlijn voor metro’s in oostelijke richting middels nieuwe viaducten over het voorplein en de Gooiseweg geleid, terwijl het bestaande viaduct gebruikt wordt voor de sporen in westelijke richting.
Duivendrecht
De passage tussen Diemen Zuid en de boog onder station Duivendrecht door heb ik niet uitgetekend. Mijn uitgangspunt is hier dat aan weerszijden van station Venserpolder de nieuwe sporen voor de IJmeerlijn komen te liggen, maar dat de lijn niet op dit station stopt.
De huidige Gaasperplastak passeert station Duivendrecht onderlangs zonder hier te stoppen. Voor de IJmeerlijn zal dit niet anders zijn. Het ligt op het eerste gezicht het meest voor de hand de sporen van de IJmeerlijn middels een verbrede passage onder de bundel van NS-spoor en Geintak in noordelijke richting door te leiden, zodat de sporen – net als die van de Gaasperplastak – in het midden van de sporenbundel komen te liggen.
Daar heb ik hier echter niet voor gekozen, omdat daarmee een crossplatformoverstap tussen metro’s van/naar de Gaasperplastak en van/naar de Geintak op Van der Madeweg onmogelijk zou worden: de sporen van de IJmeerlijn liggen er dan immers tussen. Vandaar deze bewerkelijker oplossing, waarbij de IJmeerlijnsporen tussen de NS-sporen en de Geintaksporen komen te liggen. Het spoor van de IJmeerlijn naar Van der Madeweg duikt daarbij middels een nieuwe passage aan de Duivendrechter zijde onder het NS-spoor in noordelijke richting door. Zowel dit spoor als het spoor van de Geintak in noordelijke richting buigen iets uit om hier plek voor te maken. De andere kant op buigen de bestaande sporen van NS en Geintak ook uit om het spoor van de IJmeerlijn naar Diemen Zuid middels een passage langs het station te leiden.
Het is bij deze oplossing vooral de vraag of de IJmeerlijnsporen wel tijdig hoogte weten te winnen om de busbaan te kruisen. Zo niet, dan zou deze busbaan (annex fiets- en voetpad) verdiept aangelegd kunnen worden. Een andere (maar waarschijnlijk kostbaardere) oplossing zou zijn de IJmeerlijnsporen station Duivendrecht op hoogte te laten passeren. Dat zou lange viaducten vereisen, en de sporen zouden ook een stuk zichtbaarder en hoorbaarder zijn dan wanneer gekozen wordt voor een inpassing op hetzelfde niveau als de huidige Gaasperplastak.
Van der Madeweg
De reden voor al het ‘gedoe’ rond station Duivendrecht is de uiteindelijke configuratie bij station Van der Madeweg. Waar station Diemen Zuid een crossplatformoverstap biedt tussen de Gaasperplastak en de IJmeerlijn, biedt Van der Madeweg zo’n overstap tussen de Gaasperplastak en de Geintak. Daarnaast is er een crossplatformoverstap mogelijk tussen de Geintak en de IJmeerlijn. In het plaatje hierboven rijdt de IJmeerlijn vervolgens door als Ringlijn en de Geintak als Oostlijn (volgens model D), maar het is ook denkbaar dat deze aansluitingen worden omgedraaid (volgens model B). De aansluiting op de Oostlijn zou dan buiten de viaducten van de Ringlijn om verlopen, zoals nu al het geval is.
Een crossplatformoverstap van de Geintak naar zowel de Gaasperplastak als de IJmeerlijn is mogelijk door twee nieuwe eilandperrons aan weerszijden van het bestaande station te leggen, tegen de sporen van de huidige Geintak aan. Reizigers kunnen dan op beide eilandperrons uit- en instappen – ook wel bekend als de Spaanse methode – waarmee een overstap op beide andere lijnen eenvoudig te realiseren valt.
Station van der Madeweg moet daarmee zelf flink uitgebreid worden, maar ook aan weerszijden zijn er uitbreidingen aan de infrastructuur nodig. Over de Van der Madeweg zelf komen twee nieuwe viaducten te liggen die de IJmeerlijn- en NS-sporen dragen. Het viaduct over de A10 wordt verbreed. De spoorbogen van de Ringlijn kunnen grotendeels blijven zoals ze nu zijn, maar hun aanlanding zal iets versmald en verlegd moeten worden om ruimte te creëren voor de twee extra doorgaande sporen die de Geintak verbinden met de Oostlijn. De treinen van de Gaasperplastak kunnen het bestaande emplacement bereiken om hier te keren.
Spoor en Kaart 